- Một số tiêu chí trong chuyển soạn tác phẩm guitar Việt Nam
Hiện nay, số lượng các tác phẩm guitar Việt Nam còn rất thiếu, chủ yếu các tác phẩm này được sáng tác, chuyển soạn từ những nghệ sĩ guitar chuyên nghiệp, ưu điểm của họ là đã có nhiều năm tập luyện, gắn bó với cây đàn nên các nghệ sĩ am hiểu về tính năng nhạc cụ. Tuy nhiên, nhiều nghệ sĩ guitar không có kiến thức chuyên sâu trong lĩnh vực lý luận, sáng tác, nên gặp nhiều khó khăn trong việc ứng dụng các nguyên tắc sáng tác để tạo nên những tác phẩm theo những hình thức chuẩn mực của âm nhạc cổ điển Phương Tây.
Trong quá trình nghiên cứu về đặc điểm của các tác phẩm guitar Việt Nam: hình thức tác phẩm, phần mở đầu, nội dung, hòa âm, tiết tấu… , tác giả luận án đã nghiên cứu, tổng hợp thành 5 tiêu chí để chuyển soạn các tác phẩm guitar Việt Nam.
Thứ nhất: tính ngẫu hứng, mang đến sự tự do cho trí tưởng tượng, người nghệ sĩ có thể sáng tác như ý muốn, ít bị hạn chế bởi các quy tắc âm nhạc, đây là thế mạnh của nghệ sĩ Việt Nam. Với tình cảm và sự am hiểu nhạc cụ sâu sắc, họ có thể chuyển hóa những ý tưởng thành âm nhạc, thông qua sự tự do ở thể loại ngẫu hứng, phóng tác. Tuy nhiên, sự khó khăn cho các nghệ sĩ guitar thường gặp khó khăn trong sử dụng các thủ pháp và quy luật phát triển âm nhạc, bởi họ không được đào tạo chuyên nghiệp về lĩnh vực sáng tác.
Thứ hai: hình thức biến tấu, đây là cách chuyển soạn, sáng tác có thể khai thác, phô diễn mọi góc cạnh của kỹ thuật guitar. Trên một chủ đề, với nhiều cách thể hiện kỹ thuật của đàn guitar, các nghệ sĩ có thể tạo nên một “bức tranh” âm nhạc phong phú, sinh động. Một số tác phẩm guitar Việt Nam được chuyển soạn từ làn điệu dân ca, viết theo hình thức biến tấu, ứng dụng kỹ thuật đàn guitar cổ điển đã tạo nên những màu sắc âm nhạc độc đáo. Trong các thể loại âm nhạc thì hình thức biến tấu tương đối phù hợp trong chuyển soạn cho đàn guitar, bởi phần lớn các tác phẩm guitar Việt Nam thường được chuyển soạn từ những ca khúc, làn điệu dân ca, hoặc từ một chủ đề âm nhạc gốc, đây là những giai điệu, làn điệu, bài hát không quá dài. Người chuyển soạn dễ dàng tạo nên những màu sắc âm nhạc riêng cho từng biến khúc.
Thứ ba: kết hợp cảm xúc, tư duy của bản thân với kỹ thuật và những ứng dụng tinh tế tính năng nhạc cụ guitar, là điểm quan trọng giúp các nghệ sĩ guitar có thể sáng tác, chuyển soạn. Tuy những tác phẩm này chưa vận dụng tốt các thủ pháp sáng tác, chưa có những hình thức chuẩn mực như âm nhạc cổ điển phương Tây, nhưng các tác phẩm thường đạt hiệu quả trong diễn tấu cũng như giá trị nghệ thuật cao, đặc biệt là khả năng chuyển tải hiệu ứng biểu diễn đến công chúng.
Thứ tư: luôn duy trì việc sử dụng hòa âm cổ điển phương Tây, kết hợp với âm nhạc ngũ cung trong mỗi tác phẩm chuyển soạn. Cây đàn guitar vốn là nhạc cụ phương Tây, nên đa phần các tính năng đều được tạo nên dựa trên hòa âm cổ điển phương Tây. Những người nghệ sĩ guitar Việt Nam trong quá trình tập luyện, biểu diễn đã thể hiện rất nhiều các tác phẩm âm nhạc Châu Âu, nên trong chuyển soạn, dù là sử dụng âm nhạc ngũ cung Việt Nam nhưng vẫn luôn kết hợp hòa âm cổ điển. Tiếp thu thành tựu, tinh hoa âm nhạc thế giới, các nhạc sĩ Việt Nam đã lĩnh hội, kết hợp với những nét độc đáo riêng trong âm nhạc dân tộc để tạo nên sự đặc sắc trong các tác phẩm viết cho guitar.
Xem thêm khóa học đàn guitar
Thứ năm: lựa chọn những nét giai điệu hợp với khoảng cao độ trên đàn guitar để dễ dàng phát triển, thuận lợi trong thể hiện, tránh dùng liên tục nhiều nốt cao như: Rê, Mi, Pha, Son của thế tay IX.
Đối với thế tay IX, nếu giai điệu trong bản nhạc tiếp tục phát triển cao hơn thì các phương án chuyển soạn sẽ càng bị hạn chế, giai điệu khó được tiếp nối liền mạch, đo đó phải chuyển xuống thấp hơn một quãng 8 so với giai điệu gốc.
Trên đàn guitar, từ thế tay IX đến thế tay XII, XIII, độ rộng của phím đàn nhỏ hơn nhiều so với các thế tay từ I-VII, nên thực hiện bấm các nốt nhạc khó khăn hơn. Những thao tác của bàn tay trái khi thực hiện hòa âm cũng khó hơn nhiều, bởi khoảng rộng các phím đàn thu nhỏ dần. Khi chúng ta muốn thực hiện kỹ thuật barre, kết hợp giữ hoặc nối liên tiếp với các nốt khác trong một hòa âm theo ý đồ nghệ thuật của tác giả, do độ rộng của lòng bàn tay trái lớn hơn độ rộng của thế bấm, nên các ngón tay phải bấm thu nhỏ lại. Sự bất lợi về thế bấm khiến cho việc lựa chọn hòa âm cho người sáng tác, chuyển soạn không được thuận lợi, phần nào ảnh hưởng đến thể hiện nghệ thuật trong tác phẩm.
